Omgaan met verlegenheid
Het meisje dat niet naar school durft, de jongen die op een verjaardag stilletjes in een hoekje staat toe te kijken, het meisje dat zich verstopt achter haar vader… We kennen ze allemaal, verlegen kinderen.
Wat is verlegenheid?
- Verlegenheid, je geremd en ongemakkelijk voelen in sociale situaties – bijna de helft van de mensen heeft er regelmatig last van. Anderen zijn alleen in bepaalde situaties verlegen.
Verlegenheid is een persoonskenmerk oftewel een karaktereigenschap. Hierbij draait het in grote lijnen om angst hebben voor andere mensen. Overal op de wereld komt deze emotie voor, net zoals blijdschap en boosheid.
Kinderen die kampen met verlegenheid, houden er niet van om in de aandacht te staan (zowel positief als negatief), schamen zich snel, zijn zich heel erg bewust van hun aanwezigheid en hebben vaak meer moeite met het aangaan van sociale contacten. Veel kinderen zijn wel eens verlegen. Het is ook een natuurlijk verschijnsel, waar niet alleen maar negatieve kanten aan zitten.
‘Verlegenheid is een eigenschap die zich niet voor niets heeft ontwikkeld bij de menselijke soort. Het kan niet de bedoeling zijn dat ieder lid van onze soort als een stuiterbal door het leven gaat. Je wilt er ook mensen bij hebben die ergens over nadenken voor ze eraan beginnen’, aldus Robert J. Coplan (hoogleraar psychologie, die veel onderzoek doet naar verlegenheid onder kinderen).
Volgens Lynne Henderson, één van de oprichters van de Shyness Clinic in California worden verlegenheid en introversie vaak door elkaar gehaald.
‘Introversie betekent dat je het op prijs stelt om alleen te zijn en contact met anderen vermoeiend vindt. Verlegen mensen willen graag juist wel contact maken maar zijn geremd omdat zij een negatieve indruk willen vermijden,’ aldus Henderson. ‘Het gevaar van verlegenheid is met name de algemene verwarring met introversie. Men denkt dat je geen contact wilt en vermijdt dat vervolgens. Dat maakt de barrière om in de toekomst contact te leggen alleen nog maar groter’.
Moeten we ons zorgen maken om verlegen kinderen?
- Soms hoort verlegen gedrag bij de ontwikkeling. Maar als een kind vanwege verlegenheid situaties uit de weg gaat, angsten ontwikkeld en zichzelf te kort doet, dan moeten we daar wel iets aan doen. Een kind dat hier last van heeft is vaak de hele dag in opperste staat van paraatheid, wat ontzettend veel energie kost. Dit soort verlegenheid, daar hebben de kinderen zelf last van.
Verlegen kinderen hebben meestal minder sociale contacten. Terwijl dit juist belangrijk is voor de ontwikkeling, kinderen leren ontzettend veel door samen te spelen met anderen. Robert Coplan spreekt van het ‘approach-avoidance-conflict’. Ze willen wel spelen, maar ze durven het niet en trekken zich terug uit angst of onzekerheid. Dit geldt uiteraard niet voor alle kinderen, er zijn ook kinderen die gewoon een voorkeur hebben voor een gezonde dosis alleen zijn, waar niks mis mee is.
Naast dat verlegenheid kan leiden tot problemen in de sociale interactie kan het ook voor een negatief zelfbeeld zorgen, angstgevoelens en eenzaamheid. Ook in de klas kan het negatieve gevolgen hebben, kinderen zijn minder aanwezig, doen minder actief mee met de les en onbewust kan dit erbij de leerkracht voor zorgen dat er een negatieve houding ontstaat richting de leerling.
Het huidige schoolklimaat is een grote stressfactor voor verlegen kinderen. Zo verwachten wij veel sociale interactie. Bij de kleuters wordt vaak de week of dag gestart met een kringgesprek waarin je mag vertellen over je weekend. Dit is voor verlegen kinderen ontzettend stressvol, praten in een volle klas met alle ogen op jou gericht. Verlegen kinderen zijn vaak de hele tijd bezig met wat er mogelijk zou kunnen gebeuren. Bijvoorbeeld, de mogelijkheid dat de leerkracht jou een vraag gaat stellen. Dit kan voor veel stress zorgen, waardoor een kind de informatie mist die door de leerkracht wordt gegeven, omdat deze de hele tijd aan het denken is ‘sla mij over, sla mij over’ en dus niet oplet.
Hoe gaat u als ouder hiermee om?
- Wat we weten bij de ontwikkeling van verlegenheid is dat de omgeving een grote rol kan spelen. Wij kunnen kinderen manieren leren om te gaan met deze verlegenheid zodat dit hun niet in de weg hoeft te staan. Dit betekent niet dat het kind niet meer verlegen is, maar dat het kind leert omgaan met verlegen gedrag en het geen belemmering hoeft te zijn in het dagelijks leven.
Tips!
- Wij geven graag een aantal tips.
- Benoem niet dat uw kind verlegen is, het etiketje ‘verlegen’ kan ertoe leiden dat uw kind er nog meer last van krijgt.
- Accepteer de gevoelens van uw kind, plak er geen stempel op. Dit kunt u doen door te benoemen wat u ziet. Bijvoorbeeld, “ik merk dat jij geen hallo terug zegt” in plaats van “zeg eens even hallo, je hoeft nu niet verlegen te zijn, kom op”. Lees hier meer over in ons blog, negatieve gevoelens bij kinderen.
- Dit betekent ook dat u kunt accepteren dat uw kind wat meer tijd nodig heeft om te wennen of te ‘ontdooien’ in een voor hem of haar spannende situatie.
- Ga samen in gesprek over de angsten en onzekerheden van uw kind. Vaak begrijpt u als ouder heel goed wat uw kind doormaakt. Door erover te praten leert uw kind begrijpen wat er met hem of haar gebeurt.
- Bereid uw kind voor op spannende en nieuwe situaties. Vertel waar jullie naartoe gaan, bespreek wie er zijn, wat je kan doen als je binnenkomt. Oftewel probeer een situatie zo bekend mogelijk te maken. Dat kan ook door herinneringen te delen, “weet je nog vorig jaar, toen hebben we de hele dag lekker buiten gezeten, wat weet jij nog?”
- Raakt uw kind gestresst als u naar een verjaardag gaat? Leer uw kind hoe hij of zij zich kan ontspannen (bijvoorbeeld met een ontspanningsspelletje).
- Ontlok nieuwsgierigheid bij uw kind voor andere mensen en nieuwe situaties, zou Jan er dit jaar ook zijn? Wat voor taart hebben ze denk je?
- Help uw kind met sociaal gedrag door zelf het goede voorbeeld te geven.
- Biedt uw kind voldoende mogelijkheden of nieuwe situaties aan waarin het kan oefenen. Bijvoorbeeld als jullie boodschappen doen, vraag uw kind of zij wil afrekenen of vragen waar de yoghurt staat? Ga stapsgewijs te werk, dus begin niet bij het moeilijkste, maar stapje voor stapje. Beloon uw kind voor elke kleine overwinning op zichzelf en leg de lat steeds ietsje hoger.
- Thuis in het gezin voelt een kind zich vaak veilig, wat het een ideale oefensituatie maakt. Heeft uw kind moeite om iets te vragen? Oefen hiermee tijdens het eten. Laat uw kind vragen of zij nog wat extra’s mag, of zij het zout mag hebben etc.
- Uw kind leert ook van dingen die moeilijk zijn, dus geef dus niet te snel toe als uw kind iets niet durft. Bedenk samen manieren om iets toch te doen en de angst te overwinnen.
Jonger helpt!
Heeft u vragen of wilt u meer weten over de diensten van Jonger? Neemt u dan vrijblijvend contact met ons op!
Bronnen
- Thuis in het gezin voelt een kind zich vaak veilig, wat het een ideale oefensituatie maakt. Heeft uw kind moeite om iets te vragen? Oefen hiermee tijdens het eten. Laat uw kind vragen of zij nog wat extra’s mag, of zij het zout mag hebben etc.
- Coplan, R. (2014). Speaking up fot the quiet ones: Approaches to early intervention for young, shy and anxious children. In (Universiteit Utrecht) Internaliserende problemen, peer relaties en interventies. Utrecht, 11 juni 2014.
- Henderson, L. (2006, september). Lynne Henderson & Edwin Rutsch: Shyness, Anxiety & How to Build a Culture of Empathy (video file). Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=IoWOAJVp5-Y
- Pardoen, J. (2006, Juli). Hoe help je een verlegen kind? Retrieved from http://www.ouders.nl/artikelen/hoe-help-je-een-verlegen-kindFotocredit:
- Erik Starck via flickr
- Henderson, L. (2006, september). Lynne Henderson & Edwin Rutsch: Shyness, Anxiety & How to Build a Culture of Empathy (video file). Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=IoWOAJVp5-Y
- Biedt uw kind voldoende mogelijkheden of nieuwe situaties aan waarin het kan oefenen. Bijvoorbeeld als jullie boodschappen doen, vraag uw kind of zij wil afrekenen of vragen waar de yoghurt staat? Ga stapsgewijs te werk, dus begin niet bij het moeilijkste, maar stapje voor stapje. Beloon uw kind voor elke kleine overwinning op zichzelf en leg de lat steeds ietsje hoger.
- Help uw kind met sociaal gedrag door zelf het goede voorbeeld te geven.
- Ontlok nieuwsgierigheid bij uw kind voor andere mensen en nieuwe situaties, zou Jan er dit jaar ook zijn? Wat voor taart hebben ze denk je?
- Raakt uw kind gestresst als u naar een verjaardag gaat? Leer uw kind hoe hij of zij zich kan ontspannen (bijvoorbeeld met een ontspanningsspelletje).
- Bereid uw kind voor op spannende en nieuwe situaties. Vertel waar jullie naartoe gaan, bespreek wie er zijn, wat je kan doen als je binnenkomt. Oftewel probeer een situatie zo bekend mogelijk te maken. Dat kan ook door herinneringen te delen, “weet je nog vorig jaar, toen hebben we de hele dag lekker buiten gezeten, wat weet jij nog?”
- Ga samen in gesprek over de angsten en onzekerheden van uw kind. Vaak begrijpt u als ouder heel goed wat uw kind doormaakt. Door erover te praten leert uw kind begrijpen wat er met hem of haar gebeurt.