Hoogsensitiviteit bij kinderen

Het is inmiddels alweer even geleden, in januari en februari verzorgden wij voor de Algemene Onderwijsbond een aantal keer de workshop mediaopvoeding voor leerkrachten. Naast dat de workshops goed ontvangen werden, hebben wij zelf onze kennis ook kunnen verbreden. Zelf volgden wij de workshop Hoogsensitiviteit van 2PK Twee vliegen in één klap dus!

De workshop werd op een verfrissende manier gegeven en zorgde voor een andere kijk op hoogsensitiviteit. Dit willen we graag met u delen. Want voor veel mensen is hoogsensitiviteit nog een ‘vaag’ begrip. Wat is nou precies hoogsensitiviteit? En Hoe kun je het beste omgaan met hoogsensitieve kinderen?

 

“Hoog sensitieve personen zijn mensen die zijn geboren met de neiging veel dingen op te merken in hun omgeving en diep te reflecteren alvorens te handelen, in vergelijking met degenen die minder opmerken en snel en impulsief handelen.“

Prof. dr. Elaine N. Aron (grondlegster van het begrip hoogsensitiviteit)

 

Een hele mond vol, maar wat betekent dit nu precies? Volgens Aron hebben kinderen en volwassenen die hoogsensitief zijn vaak de volgende kenmerken:

  • Schrikken snel
  • Last hebben van kleren die kriebelen (naden in sokken of kledingmerkjes)
  • Niet houden van verrassingen
  • Meer leren van een vriendelijke terechtwijzing dan van strenge straf
  • Lijkt gedachten te kunnen lezen
  • Moeilijke woorden gebruiken voor de leeftijd
  • Elk vreemd geurtje ruiken
  • Een scherpzinnig gevoel voor humor hebben
  • Zeer intuïtief lijken
  • Moeilijk in slaap te krijgen na een opwindende dag
  • Moeite hebben met grote veranderingen
  • Wil zich verkleden als de kleren nat of zanderig zijn geworden
  • Veel vragen stellen
  • Perfectionistisch zijn
  • Oog hebben voor het verdriet van anderen
  • Van rustige spelletjes houden
  • Diepzinnige, beschouwende vragen stellen
  • Zeer gevoelig zijn voor pijn
  • Slecht kunnen tegen een luidruchtige omgeving
  • Oog hebben voor detail (iets dat van plaats is veranderd, uiterlijke veranderingen van een persoon)
  • Eerst kijken of het veilig is alvorens ergens in te klimmen
  • Het best presteren wanneer er geen vreemden bij zijn
  • De dingen intensief beleven

Een hele waslijst aan kenmerken. Volgens Aron kan een kind hoogsensitief genoemd worden wanneer dertien of meer punten van toepassing zijn. Maar als een aantal kenmerken in extreme mate aanwezig zijn, kan er ook gesproken worden van hoogsensitiviteit.

Karaktereigenschap

Hoogsensitiviteit is geen stoornis. Het wordt niet beschreven in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM V, diagnostisch handboek wat gebruikt wordt bij het vaststellen van een diagnose). Wat is het dan wel? Je kunt het zien als een karaktereigenschap, sommige mensen zien het zelfs als een gave. Soms wordt hoogsensiviteit echter wel verward met een stoornis. Kinderen kunnen gedrag vertonen wat lijkt op een stoornis. Hoogsensitieve kinderen kunnen kenmerken hebben van ADD, ADHD of een autisme spectrum stoornis.

Concentratie

Veel hoogsensitieve kinderen hebben moeite om zich te concentreren. Ze zijn snel afgeleid. Doordat ze veel dingen opmerken, moeten ze hun aandacht vaak verdelen wat niet altijd goed lukt. Prioriteiten stellen is iets wat voor deze kinderen lastig is, wat krijgt de aandacht? Vaak hebben hoogsensitieve kinderen een lager werktempo op school of ze worden dromerig genoemd.

Jongens en meisjes

Hoogsensitieviteit komt bij jongens en meisjes evenveel voor. Wel is de uiting van het gedrag vaak anders. Bij overprikkeling reageren jongens vaker door middel van agressief gedrag en meisjes gaan eerder huilen. Ook vertonen meisjes vaker aanpassingsgedrag.

Hoe kun je het beste als leerkracht omgaan met hoogsensitieve kinderen?
Bied structuur en wees voorspelbaar, bijvoorbeeld door elke dag dezelfde structuur aan te houden en deze zichtbaar te maken (op het bord).
Geef veranderingen op tijd aan, doe dit niet alleen verbaal, maar ook visueel.
Zorg dat de kinderen een vaste plek in de klas hebben. Voorspelbaarheid is belangrijk.
Geef grenzen aan zonder een waardeoordeel.
Als negatieve feedback nodig is, moet dit op de taak gericht zijn. Het moet voor het kind duidelijk worden hoe hij zijn taak kan verbeteren.

Tips voor ouders:
  • Emoties benoemen: Hoogsensitieve kinderen die zich overweldigd voelen door gebeurtenissen, ervaringen en hun eigen gedachten, uiten dit vaak door middel van emoties als woede, angst, verdriet of met teruggetrokken gedrag. Als ouder is het goed om het gedrag wat je ziet te benoemen. Veel ouders zien uitingen van woede of angst als negatief gedrag en willen dat hun kind er zo snel mogelijk mee stopt. Maar beter dan emoties als negatief te zien kunt u ze beschouwen als een kans om een gesprek met uw kind aan te gaan en daarnaast vaardigheden aan te leren. Geef uw kind tips hoe ze met hun gevoel om kunnen gaan.
  • Actief luisteren: Door actief te luisteren, vragen te stellen en de gevoelens van uw kind niet af te keuren, laat u als ouder zien dat u de gevoelens erkent en accepteert. Wees een OEN!
  • Grenzen stellen: Hoogsensitieve kinderen hebben grenzen nodig. Het biedt hun houvast. Dit kunt u doen door rustig te praten en weinig woorden te gebruiken. Uw kind aankijken en alleen ‘nee’ zeggen kan al voldoende zijn. Formulier uw boodschap positief en geef aan wat u van uw kind verwacht. Vertel niet wat u niet wilt, de kans bestaat dat uw kind het woordje ‘niet’ niet hoort en dat de boodschap verkeerd overkomt. Bijvoorbeeld: in plaats van “niet aankomen!” liever: “dat moet blijven staan”.
  • Maak grenzen zichtbaar: Als uw kind ongewenst gedrag blijft vertonen is het goed om grenzen niet alleen verbaal, maar ook visueel duidelijk te maken. Hoogsensitieve kinderen zijn gebaat bij visualisering. Bijvoorbeeld door het gebruik van pictogrammen of een prikbord.
Jonger helpt!

Wilt u meer over dit onderwerp weten of heeft u opvoedvragen? Neem dan contact met ons op.

Bronnen: