Feitjes over het puberende brein

Zo tussen de 6 en 10 jaar oud zien en ervaren ouders vaak niet zo heel veel verandering aan de dan nog kleine koters. Tijdens deze jaren gebeurt er op sociaal gebied niet zoveel met de hersenen van kinderen. In die periode gaan de hersenen vooral beter functioneren, waardoor kinderen beter informatie kunnen filteren, moeilijke rekensommen kunnen maken en een tekst begrijpen. Na dit 10de levensjaar zien we pas de echt zichtbare gedragsveranderingen. Veel ouders ervaren dan ook niet voor niets de puberteit als een lastige fase. Er veranderd vanaf deze leeftijd veel en dit uit zich in nieuw gedrag. Een kind wil bijvoorbeeld opeens veel minder delen met zijn ouders, trekt zich terug, kan heel boos zijn of heel blij, doet risicovolle dingen.

Niet enkel de hersenen maken gedrag verklaarbaar. Het draait net zo goed ook om omgevingsfactoren.  Een zorgeloze jeugd voorafgaande aan de puberteit of een hoop stress, maken zeker een belangrijk verschil in hoe onze kinderen de puberteit door gaan komen.

Dus hoe zit het nu met die puberteit? Onverklaarbaar gedrag, beloftes doen en niet nakomen, het nog ‘zo gezegd hebben’ en toch zijn ze de mist in gegaan. Hebben onze pubers nu lak aan hun ouders? Of zit het misschien iets ingewikkelder in elkaar? Laten we dit bekijken aan de hand van het brein.

Sinds 2000 zijn er MRI scans mogelijk van het brein. En logischer wijs is het sinds die tijd dat we veel meer te weten zijn gekomen over de werking van de hersenen van adolescenten. Wetenschapper Eveline Crone, o.a. schrijfster van het boek ‘het Puberende brein’, weet hier veel meer van. Als jonge hersenwetenschapper houdt zij zich bezig met de ontwikkeling van het puberbrein. We beschrijven hieronder wat onderzoeksfeitjes die zij en haar team ontdekte en waarmee we anders naar onze kinderen en hun ‘pubergedrag’ leren kijken.

Het pleziergebied van pubers is gevoeliger dan bij volwassenen.

Konden we de tijd maar terugdraaien… Zo is ontdekt dat het gebied van de hersenen wat bij ons mensen voor plezier zorgt, gevoeliger is in onze jonge puber jaren. De hersenen in het geheel reageren nog  gevoeliger op prikkels. Daarbij komt dat de communicatie tussen verschillende gebieden nog niet optimaal is. Dus waar wij (volwassenen) het pleziergebied onder controle houden met allerlei waarschuwingen, werkt dit lijntje bij jongeren nog niet zo goed. Hierdoor worden zij sneller getriggert om iets wat plezier oplevert niet verder in overweging te nemen, maar door het verlangen naar deze directe beloning (plezier) het gewoon uit te voeren.

Hersenen van pubers zijn gevoeliger en reageren sneller op prikkels.

Zoals hierboven al omschreven reageren de hersenen van pubers nog gevoeliger op prikkels. Dit zorgt er ook voor dat ze zo wisselend kunnen zijn in hun emoties. Zo weten we allemaal wel dat de puber het ene moment nog gezellig mee kletst met een kopje thee aan tafel en het andere moment niet meer met je wil praten en zich afsluit op zijn/haar kamer. Dit heeft te maken met de balans tussen de werking van verschillende hersengebieden en deze snel kan omslaan van de ene naar de andere kant. De communicatie tussen de verschillende gebieden verloopt ook hier nog niet optimaal, waardoor de stemming snel kan omslaan.

Pubers bezitten uniek talenten

Naast dat de controlerende hersenfuncties van de puber nog niet gerijpt zijn, kunnen deze functies juist ook heel goed en zelfs beter werken dan bij volwassenen en niet gehinderd worden door emoties. Weleens gevraagd aan een puber een technisch apparaat aan de praat te krijgen zonder stap voor stap de gebruiksaanwijzing door te hoeven nemen? De kans is groot dat hij/zij het apparaat binnen no time aan de gang heeft. Dit zou te maken hebben met de verbindingen zoals eerder uitgelegd. Doordat deze nog een wir war van lijntjes en kronkelweggetjes zijn, zijn ze bijvoorbeeld niet goed in staat te plannen maar juist wel goed in staat om een andere afslag te nemen. Waardoor er meer flexibiliteit zit in het vinden van creatieve oplossingen. Naarmate de puber ouder wordt, wordt er gesnoeid in deze weggetjes en wordt de verbinding het sterkst die het meest efficiënt is. En juist de hersengebieden die belangrijk zijn voor creativiteit en vindingrijkheid, muzikaliteit, sport en maatschappelijke betrokkenheid waar het laatste in gesnoeid wordt. Vandaar dat we niet alleen kunnen spreken over ‘moeilijke hersenen’ maar ook van een aantal talenten die uniek zijn voor de adolescent.

Beloningen op korte termijn 

Je hebt het nog zo met hem afgesproken dat hij zich in de vakantie zou gedragen. Dat hij zich uiteindelijk niet aan de afspraak heeft gehouden, is dit omdat hij lak heeft aan jullie regels en afspraken? Ook al lijkt het vaak wel zo, toch hoeft dit niet de reden te zijn van het niet nakomen van de afspraak. Dit zou namelijk alles te maken kunnen hebben met de situatie, de context waarin er een beroep wordt gedaan op deze hersenfuncties. Eenmaal op vakantie zit de jongere in een hele andere situatie met een sfeer die misschien wel vooruitzicht biedt op een beloning. Bijvoorbeeld een leuk meisje? Niet alleen vanwege de seksuele ontwikkeling, maar de hormonen blijken ook op diverse andere centra in de hersenen bij pubers een sterke uitwerking te hebben dan bij volwassenen. Het gaat om de centra die te maken hebben met plezier en beloning. Pubers blijken eenzelfde emotie te ervaren als ze eraan denken dat er een beloning komt, als dat ze deze beloning ook daadwerkelijk ervaren. Het vooruitzicht breng al een hele sterke prikkel teweeg. De prikkels kunnen dus bij een puber zo sterk zijn dat ze de gemaakte afspraak volledig overrulen. Want anders dan bij volwassenen begint het waarschuwingssysteem in de hersenen pas in de late adolescentie te rijpen.

Sociale status is heel belangrijk

Het aangaan en onderhouden van vriendschappen is een belangrijke uitdaging voor pubers. Ook sociale status is heel belangrijk. Ook dit gaat  samen met de verandering van de hersenen. Zo zijn de hersenen alleen op korte termijn gevoelig voor beloning en vooral als deze beloning hun sociale status oplevert (motivatie).

Goed idee vs slecht idee

Waarom doen pubers soms van die stomme dingen? Denken ze soms niet na? Juist wel blijkt uit onderzoek. Wanneer we ze vragen om over risicovolle situaties na te denken weten ze best of iets een goed of geen goed idee is. Maar als je ze vraagt stil te staan bij de risico’s denken zij echter vaak anders na dan volwassenen. Dit zou te maken hebben met dat wij volwassenen vaak intuïtief weten (door ervaring) of iets een risico is of niet en de pubers meer een afweging maken of het wel of geen risico is. Zo zou er meer activiteit waarneembaar zijn bij volwassenen in het deel van de hersenen wat ook actief wordt wanneer je de situatie echt zou meemaken, dan bij pubers. En zou er bij pubers meer activiteit waarneembaar zijn rond het gebied wat belangrijk is voor afwegingen van alternatieven. Dus waar volwassenen in een gevaarlijke situatie kunnen vertrouwen op ‘gut feeling’ dat aangeeft of een situatie gevaarlijk is of niet, hebben adolescenten een focus op de mogelijke positieve uitkomsten. Onderzoek heeft wel aangetoond dat adolescenten verbeteren in het nemen van beslissingen als het probleem zo simpel mogelijk wordt uitgelegd zonder teveel details. Daarom heeft het niet zoveel zin om een adolescent in detail de uit te leggen wat de mogelijke risico’s zijn als ze bepaalde keuzes moeten maken (en misschien ook juist daarom klagen ze over de ‘preken’ van hun ouders).

 Tot slot…

We weten nu dat bij pubers de emotie soms de overhand hebben en ze spannende dingen doen omdat ze de impulsen nog niet goed kunnen controleren. Dit zijn enkele voorbeelden die we middels dit blog geven over de veranderingen in gedrag en de invloed van de nog niet rijpe hersenen hierop. De veranderingen zijn soms moeilijk en verwarrend, maar tegelijkertijd dus ook heel normaal. En juiste deze ontwikkeling van de hersenen maakt dat we niet alleen moeilijke tijden ervaren met onze puberende kinderen. Juist brengt deze ontwikkeling ook  mogelijkheden met zich mee. Mogelijkheden die onze adolescent leert losmaken van zijn omgeving, waarmee hij zichzelf kan ontplooien tot een uniek individu, plezier brengt zonder gehinderd te worden door emoties en creatief maakt met unieke talenten.

Voor iedereen die zich de adolescentie nog goed kan herinneren, denk maar eens terug: wat was uw talent? Welke risico’s nam u. En was het soms niet heerlijk dat je gewoon een beslissing nam zonder eerst alle hindernissen en angsten te moeten overwinnen, maar het gewoon deed omdat het je leuk leek?

Wist u dat onze hersenen pas op 25 jarige leeftijd uitgegroeid zijn?

Merkt u dat u het toch nog erg lastig vindt dat ‘puberen’ en heeft u nog vraagtekens bij gedragingen van uw zoon of dochter. Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Misschien kunnen wij u helpen bij het vinden van het juiste antwoord op uw vraag!

[hr]

Lees ook eens het boek van Eveline Crone: het puberende brein. Voor meer informatie over de ontwikkeling van de hersenen in de unieke periode van de adolescentie.

Bronnen: